Jak zapewnić dobry sen dziecku?

Artykuł powstał z okazji "Światowego Dnia Snu" we współpracy z Anną Dajnowską

W ostatnim czasie coraz częściej do mojego gabinetu zgłaszają się zatroskani, zmęczeni rodzice, którzy sygnalizują problemy ze snem ich dzieci, zarówno z procesem zasypiania, jak i wybudzaniem się w czasie nocnego odpoczynku. Jak pomóc ich pociechom w dobrym, jakościowym śnie? Jak ważny jest to proces w rozwoju dziecka?

Jako specjalista wczesnego wspomagania rozwoju dziecka i terapeuta integracji sensorycznej, mam wiedzę na temat działania układu nerwowego, sprawdzonych strategii i wiedzę, jakie działania można podjąć, by zniwelować trudności, które dotyczą całej rodziny. Wyjaśniam rodzicom także rolę snu w rozwoju dziecka i jego codziennym funkcjonowaniu.

Jak ważny jest sen u dziecka?

Choć wielu rodziców zdaje sobie sprawę z tego, jak ważny jest odpoczynek, nie zawsze wiedzą, jak stworzyć odpowiednie warunki, które sprzyjają zdrowemu i regenerującemu snu. Sen odgrywa kluczową rolę w rozwoju ich dziecka, wpływając na jego zdrowie, samopoczucie i zdolności poznawcze. Odpowiednia jakość snu jest szczególnie istotna w przypadku niemowląt i małych dzieci, których układ nerwowy nadal się rozwija. Problemy ze snem w tej grupie wiekowej często wynikają właśnie z niedojrzałości tego układu, dlatego tak istotne jest dbanie o stworzenie odpowiedniego środowiska i nawyków sprzyjających dobremu odpoczynkowi.

Sen a rozwój dziecka

Sen jest czasem, w którym organizm dziecka intensywnie regeneruje się, rozwija i przygotowuje do kolejnego dnia. W trakcie nocnego odpoczynku zachodzą kluczowe procesy, które mają bezpośredni wpływ na rozwój fizyczny i psychiczny dziecka. Podczas snu, szczególnie głębokiego, organizm produkuje hormony, np. hormon wzrostu, niezbędny do prawidłowego wzrostu oraz regeneracji tkanek, mięśni i kości. Dzieci, które śpią odpowiednio długo i mają wysoką jakość snu, rozwijają się szybciej i są zdrowsze.

Sen ma również istotny wpływ na rozwój mózgu. To właśnie podczas odpoczynku mózg przetwarza informacje, konsoliduje pamięć i utrwala nowe umiejętności. Dzieci, które regularnie się wysypiają, mają lepszą koncentrację uwagi, są bardziej spostrzegawcze, łatwiej rozwiązują problemy i wykazują się lepszym myśleniem logicznym.

Sen a emocje u dziecka

Dobry sen ma ogromny wpływ na regulację emocji u dzieci. Wyspane maluchy są spokojniejsze, bardziej zrelaksowane, lepiej radzą sobie z napięciem i stresem. Przeciążenie bodźcami w ciągu dnia (wzrokowymi, słuchowymi, dotykowymi, węchowymi), połączone z niedoborem snu, jego niską jakością może prowadzić do drażliwości, płaczliwości, trudności w samoregulacji i zbytniej reaktywności. Właściwy sen pomaga w regeneracji po intensywnych przeżyciach emocjonalnych, przeciążeniach sensorycznych, co zapobiega przemęczeniu i problemom z nastrojem.

Brak odpowiedniej jakości snu negatywnie wpływa również na stan jelit, które regenerują się podczas nocnego odpoczynku. A zatem sen wzmacnia także układ odpornościowy dziecka, samopoczucie i nastrój. Wysypianie się pomaga chronić przed infekcjami, zmniejsza ryzyko zaburzeń lękowych i depresji.

Rytuały u dziecka

Aby sen maluszka był wartościowy i spełnił swoje zadania, należy odpowiednio przygotować dziecko do niego. W rozmowach z rodzicami podkreślam, jak bardzo istotne jest wprowadzenie stałych, wyciszając rytuałów do codziennej rutyny przed snem, które zapewniają dziecku poczucie bezpieczeństwa i informują o nadchodzącym czasie odpoczynku.

Dzieci lepiej funkcjonują w przewidywalnym, uporządkowanym świecie, dlatego rytuały i schematy pozwalają na budowanie stabilności i porządku w codziennym życiu malucha. Proponuję rodzicom stosowanie zasady, im bliżej wieczora, tym mniej pobudzających dziecko aktywności np. „szalone” zabawy powodujące dużo emocji, oglądanie telewizji, korzystanie z urządzeń elektronicznych, grających i świecących zabawek.

Należy zapewnić maluszkowi możliwość wyciszenia np. kąpiel, czytanie książeczki, przygaszone ciepłe czerwone światło w pokoju dziecka, sprzyjające wydzielaniu się melatoniny, która jest hormonem regulującym rytm dobowy, gwarantuje regenerujący sen i wspomaga proces zasypiania. Przebywanie w pomieszczeniu, w którym jest włączona muzyka relaksacyjna, unosi się zapach wyciszający (np. lawenda, melisa, różany, sosnowy, wanilia, jabłkowy, bananowy, rumiankowy) oraz odpowiednia temperatura, tj. 18-20°C.

Stałe godziny snu dziecka

Przygotowując maluszka do snu, musimy pamiętać, że aby sen dziecka był jak najbardziej regenerujący, warto ustalić stałe godziny zasypiania i budzenia, także w weekendy. Taki rytm pomaga regulować zegar biologiczny malucha, co ułatwia zasypianie i poprawia jakość snu. Ważne jest także zadbanie o to, aby kolacja była lekkostrawna, a przed snem należy unikać podawania dziecku słodyczy. Codzienna aktywność na świeżym powietrzu sprzyja również lepszemu wypoczynkowi nocnemu.

Masaż przed snem

"Idzie Pani: tup, tup, tup, dziadek z laską: stuk, stuk, stuk", to przykład jednego z wielu wierszyków-masażyków. Przed zaśnięciem warto zastosować masaż i głaskanie dziecka z dociskiem. Czuły dotyk rąk rodzica może ukoić i wyciszyć malucha. Dlaczego wspominam o docisku, dlaczego jest tak ważny? Ponieważ doznania wywołane przez mocniejszy docisk stymulują i powodują zmiany w poziomie serotoniny we krwi. Ma to wpływ na stan pobudzenia układu nerwowego. Jest kluczowym neuroprzekaźnikiem odpowiedzialnym za dobry nastrój, spokój oraz zdrowy sen. Istotne jest także spokojne kołysanie, o którym wiedziały już nasze babcie i prababcie. Nierzadko pomaga też śpiewana kołysanka i wyszeptana bajka. Głos rodziców powinien być niższy, spokojny.

Piżama bliska ciała

Proponuję także wypróbowanie różnego rodzaju piżamek czy otulaczy. Rodzic powinien zaobserwować, które z nich powodują wyciszenie — te luźniejsze czy te, które bardziej przylegające do ciała. Pomocne może być także założenie skarpetek. Taki prosty trik może pomóc przy trudnościach ze snem, samoregulacją, nadaktywnością ruchową.

Przy wszelkich zaburzeniach neurorozwojowych polecam również spanie pod kołderką dociążającą, która w połączeniu z dobrym materacem gwarantuje dobrej jakości, regenerujący i zapewniający właściwy odpoczynek ciała sen. W tej kwestii lepiej jednak nie działać na własną rękę. Warto zasięgnąć opinii eksperta, który indywidualnie dobierze ciężar kołdry odpowiedni dla malucha.

Bezpieczna przestrzeń

Od małego warto również dziecku wygospodarować jego przestrzeń z łóżeczkiem. Nie musi to być od razu pokój, na początek wystarczy kąt w sypialni rodziców. Z czasem jednak warto pomyśleć o osobnym pokoju, który pełni przecież różne funkcje — jest miejscem zabawy, nauki, odpoczynku. Dla lepszego snu warto wygospodarować dla dziecka małą przestrzeń, w której może się wcisnąć i schować, to nierzadko ułatwia zasypianie.

W zapewnieniu optymalnego dla dobrej jakości snu jest właściwy wybór materaca. Powinien stanowić odpowiednie podparcie dla kręgosłupa, zapewniając komfort termiczny, dopasowując się do ciała dziecka. Uczucie leżenia na „chmurce” będzie dodatkowo miało korzystny wpływ na układ nerwowy dziecka poprzez zapewnienie stymulacji czucia głębokiego.

Zdrowy sen jest fundamentem prawidłowego rozwoju fizycznego, emocjonalnego i psychicznego dziecka. Odpowiednie warunki do snu, w tym regularne rytuały, wyciszająca atmosfera w sypialni oraz dobry wybór akcesoriów, mogą znacząco wpłynąć na jakość odpoczynku malucha. Pamiętając o tych aspektach, rodzice mogą zapewnić swojemu dziecku nie tylko lepszy sen, ale również szybszy rozwój i lepsze samopoczucie. Spokojny sen maluszka to przecież spokojny nocny odpoczynek dla rodziców.